Σύμφωνα με το θρύλο του «κρυφού σχολειού», η Οθωμανική Αυτοκρατορία απαγόρευε την εκπαίδευση των υπόδουλων Ελλήνων στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, για να εξασφαλίσει την αμάθεια και, έτσι, και τη δουλοφροσύνη τους, με αποτέλεσμα να οργανωθούν κρυφά νυχτερινά σχολεία από ιερείς, που μυστικά δίδασκαν γραφή και ανάγνωση. Ο θρύλος δημιουργήθηκε τα επαναστατικά και μετεπαναστατικά χρόνια και αποτυπώθηκε στην τέχνη. Ως τα μέσα του 20ού αιώνα στα ελληνικά σχολεία διδασκόταν ότι η ελληνική παιδεία διωκόταν συστηματικά τον πρώτο ενάμιση αιώνα μετά την οθωμανική κατάκτηση και πως αυτό οδήγησε την Εκκλησία στην κρυφή λειτουργία τέτοιων σχολείων.
Η μελέτη της ελληνικής εκπαίδευσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία συνδέθηκε ήδη από το 19ο αιώνα με την εξέταση του θρύλου του κρυφού σχολειού. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ακαδημαϊκούς ιστορικούς, η ύπαρξη του κρυφού σχολειού, για την τεκμηρίωση του οποίου χρησιμοποιούνταν ως πρόσφατα μαρτυρίες από την εποχή της Επανάστασης και εξής μαζί με τοπικές παραδόσεις, είναι ένας μύθος χωρίς ιστορική βάση. Πρόσφατα, στην ανεπίσημη παραδοσιακή ιστοριογραφία χρησιμοποιούνται για την τεκμηρίωση της ύπαρξης του «κρυφού σχολειού» μαρτυρίες του 16ου αιώνα κ.ε. για τη γενική αμάθεια ή κατά τόπους αυθαιρεσίες οθωμανών αξιωματούχων εις βάρος εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι οποίες, ωστόσο, είχαν πεδίο εφαρμογής γενικά τους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μουσουλμάνους και μη.
Απ’ έξω μαυροφόρ’ απελπισιά
πικρής σκλαβιάς χειροπιαστό σκοτάδι
και μέσα στη θολόκτιστη εκκλησιά
στην εκκλησιά, που παίρνει κάθε βράδυ
την όψη του σχολειού
το φοβισμένο φως του καντηλιού
τρεμάμενο τα ονείρατα αναδεύει
και γύρω τα σκλαβόπουλα μαζεύει.
— Ιωάννης Πολέμης
<iframe width=”560″ height=”315″ src=”https://www.youtube.com/embed/m05sNgV35TY” title=”YouTube video player” frameborder=”0″ allow=”accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture” allowfullscreen></iframe>
Πηγή
Author: Μαρία Δάφνου
